Kasteelcomplex

Links zien we een fragment van een kadasterkaart uit 1832 met daarop de plek waar voorheen het kasteelcomplex 'ten Bergh' zich bevond.

Het is niet bekend wanneer het oorspronkelijke complex gebouwd werd. Er is ter plekke nooit archeologisch onderzoek verricht. Bij de restauratie van de nog aanwezige watermolen is daar ook geen opheldering uit gekomen. De molen maakte trouwens deel uit van een complex waarbij de nog bestaande rentmeesterwoning, diverse landerijen en het kasteel 'Ten Bergh' hoorde. Dit kasteel is in de achttiende eeuw gesloopt.

Het Oirschotse bezit bestond uit het adellijk huis 'ten Bergh' door water omgeven, met bijgebouw, binnenhoven, tuinen, boomgaarden, landerijen, hooischelf, visrecht en de 'verloren kost', met nog een aantal percelen land in de herdgang Spoordonk bij Oirschot. Bij dit complex behoorde ook het neerhuis of rentmeesterwoning en de watermolen.

Het neerhuis wordt in 1725 als volgt omschreven:                       "een woonhuysinghe, schuere, stallinge, schop ende verkenskoije met de helft in den benedenhoff, gereserveert het brouwhuis met de helft van een gebondt ende den oversteeck off afdack in voorschreven schuere".

De watermolen is een onderslagwatermolen die oorspronkelijk bestond uit een koren- en oliemolen. In 1868 is de houten romp vervangen door stenen. In het gedeelte van de oliemolen woont nu de eigenaar/molenaar Emile van Esch. De molen wordt gevoed door het riviertje de Beerze, oorspronkelijk 'Aa' en 'Grote stroom' geheten.