Rijksmonument 'De Spoordonkse watermolen' Rijksmonument

( Geschiedenis )

spoordonksewatermolen.jpg (48 Kb)

Spoordonkse watermolen - anno 2000 - 1832 - Kadasterkaart met de watermolen van Spoordonk - Meer fotoos Spoordonkse watermolen

Meer foto's

Zie hier fotoos en een beschrijving van de werking van de watermolen

Van 1320 tot heden

In 1320 waren de watermolen ten westen van Oirschot (Spoordonk) en de windmolen ten zuiden van Oirschot 'op de hei' (Strathen), reeds in bedrijf als heerlijk bezit van de Oirschotse heren. Dit blijkt uit een koopakte van 24-04-1320 waarin Rogier van Leefdaal tot een accoord is gekomen met Wouter van Oirschot omtrent de koop van de "allodiale" heerlijkheid Oirschot. Door de tophypotheek, die vermoedelijk op deze goederen drukte, zaten er aan de transactie nogal wat haken en ogen. Oirschot werd verkocht ten overstaan van de schepenen van 's-Hertogenbosch en wel in een formule, die gebruikt werd bij de verkoop van onroerend eigendom.

Deze watermolen werd in 1501 voor zes jaar gepacht door Jan en Henrick zonen van Jan Gerardus van der Lusdonck X Lijsbet Henric Gerart Sbyens. Maar ook 32 jaar later, in 1533, zien we dat de watermolen weer gebruikt wordt door een van onze voorouders. Genoemde Henrick van der Lusdonck pacht nu samen met zijn zoon Geraert de watermolen, meestal was dat voor zes jaar. (Zie ook de uitgebreide omschrijving bij 1501 & 22-1-1533)

De Spoordonkse watermolen is een onderslag watermolen die voorheen bestond uit een koren- en oliemolen. De molen kwam op 2 januari 1900 in het bezit kwam van de familie van Esch en is op dit moment nog steeds in hun bezit. De huidige eigenaar, Emile van Esch, is met zijn gezin woonachtig in het gedeelte dat voorheen de oliemolen was. Die is bij de restauratie verdwenen. De korenmolen is nu een te bezichtigen privémuseum en er kan kleinschalig graan gemalen worden. De molen is gelegen aan de SPOORDONKSEWEG 130 in Spoordonk, vanaf Moergestel komend richting Spoordonk, op de grens met Spoordonk, direct aan de oever van de rivier de Beerze. Aan de overkant van de weg lag vroeger het kasteel/huize 'den Bergh', waartoe de watermolen in die tijd behoorde.

  

 

1300 - Het Oirschots kasteel en de watermolen als grens

 

1320 > heden - Geschiedenis van de Spoordonkse watermolen

Het is niet bekend wanneer de Spoordonkse Watermolen voor het eerst gebouwd werd. Er is ter plekke ook geen archeologisch onderzoek verricht. Bij de restauratie is daar ook geen opheldering uit gekomen. De molen heeft deel uitgemaakt van een complex waarbij de rentmeesterswoning, diverse landerijen en het kasteel of huis 'De Bergh', dat 100 meter zuidelijker lag, hoorde. Dit kasteel is in de achttiende eeuw gesloopt. De rentmeesterswoning staat nog aan de overzijde van de weg. Volgens een uitgave door de bewoners van de molen zou het oudste geschreven bericht over de Spoordonkse watermolen dateren uit 1453, toen op Sint Jansdag de molen verpacht werd door de rentmeester Johan van Merode aan molenaar Willem Schoemekers. Doch zoals hieronder zal blijken, dateert de watermolen reeds van voor 1320.  

Johan de Merode was de zoon van Richard de Merode en Beatrix van Petershem. Zijn moeder, Beatrix van Petershem, bracht met haar huwelijk zowel de halve heerlijkheidsrechten van Oirschot als de Spoordonkse Watermolen mee. De watermolen bleef in het bezit van de familie van Merode tot 1714. In dat jaar werd de molen aangekocht door Maarten Christiaan Sweers de Landas, op dat moment Kwartierschout van Kempenland. Al eerder had Maarten Christiaan de heerlijkheidsrechten van Oirschot gekocht. In 1802 verkocht de weduwe van Carel Hendrik Jacob Sweers de Landas de Spoordonkse watermolen (koorn- en olie-molen) op een openbare verkoop. De molen werd in 1844 verpacht aan de familie van Esch. Deze familie kocht de molen met rentmeesterwoning op 2 januari 1900.

 

24 april 1320 - Ridder Walterus van Oirschot verkoopt van Spoordonkse watermolen aan ridder Rogier van Leefdael

 

1355 - Molendwang en de Spoordonkse watermolen

 

31 augustus 1357 - Margriet van Leefdael heeft aandeel in de Spoordonkse watermolen

 

28 januari 1359 - Margriet van Leefdael bezit boerderij in de rook van het Oirschots kasteel

 

1362 - Herman Dirkszoon van Vught is eigenaar van helft van de Spoordonkse watermolen

 

5 januari 1362 - Jan II van Petershem koopt de helft van de Spoordonkse watermolen

 

< 21 april 1428 - Claes Geritss van der Lulsdonc en de Strathense windmolen

 

okt.1427 / sept.1428 - Claes Geritss van der Lulsdonc en de Strathense windmolen

 

24 augustus 1429 - Claes Geritss van der Lulsdonc en de Strathense windmolen

 

okt. 1446 / sept. 1447 - Jonker Jan van Peterssem bezit de helft van de Spoordonkse watermolen

 

24 juni 1453 - Verpachting van de Spoordonkse watermolen

 

21 december 1464 - Jan Janssen van den Ven pacht de Spoordonkse watermolen

 

12 december 1471 - Gheerlyc van den Melcrode pacht de Spoordonkse watermolen

 

27 oktober 1472 - Gielis, Jan en Aert zoons van Jacop Smolners huren de helft van de Spoordonkse watermolen

 

11 januari 1480 - Geerlick Dirck Roevers verkoopt de Spoordonkse watermolen

 

okt. 1479 / sept. 1480 - Heer Jan van Merode bezitter van de Spoordonkse watermolen

 

7 februari 1481 - Jan Willemss van Audenhoven huurt de Spoordonkse oliemolen

 

20 maart 1483 - Pacht van een hoeve naast de Spoordonkse watermolen

 

2 mei 1483 - Jan Jacop Smolnerss van Heze pacht de Spoordonkse watermolen

 

okt. 1483 / sept.1484 - Cijns uit 2 Spoordonkse watermolens (koren- en een oliemolen)

 

13 maart 1484 - Jan Jacop Smollers pachter van de Spoordonkse watermolen

 

okt. 1487 / sept. 1488 - Heer Jan van Merode bezitter van de Spoordonkse watermolen

 

3 juni 1490 - Willem Henrichs s.v. den Heyden pacht de Spoordonkse watermolen met de oliemolen

 

okt. 1499 / sept. 1500 - Cijns uit de Spoordonkse watermolen

 

19 januari 1500 - Jan en Henrich kinderen van Jan van der Lulsdonck pachten de Spoordonkse water- en oliemolen

 P.S. - Jan en Henrich Jans kind. van der Lulsdonck zijn dus pachters van de gehele watermolen (koren- en oliemolen)

16 februari 1501 - Jan Willem Goyartss pacht een hoeve gelegen tussen de Spoordonkse watermolen en de sluis

 

24 juni 1504 - De Spoordonkse watermolen als onderpand

 

13 augustus 1504 - De Spoordonkse watermolen als onderpand

 

26 april 1507 - Vos, die Brouwer en van der Meijden zijn pachters van Spoordonkse water- en slachmolen

 

1513 - van Oudenhoven en Aelbrechts zijn pachters van Spoordonkse water- en slagmolen

 

Periode 1514 > 1517 - de Spoordonkse watermolen

 

1515 - de Spoordonkse watermolen en de waterrechten van Karel V

 

11 september 1518 - Valse verklaring betreffende de Water- en Slagmolen te Spoordonk

10 augustus 1524 - De Spoordonkse watermolen als onderpand

 

21 januari 1533 - GERART VAN DER LULSDONCK als pachter van de Spoordonkse watermolen

Transcriptie door Jan Toirkens (Canada)

Dus:

 

±1540 - Spoordonkse watermolen op pentekening

 

2 augustus 1543 - Belendend perceel o.a. de voorslag van de Spoordonkse watermolen

 

10 april 1546 - Het plakkaat van Karel V m.b.t. de waterbeheersing van de Spoordonkse watermolen

 

4 oktober 1551 - Controle van het waterniveau van de Spoordonkse watermolen

 

2 december 1551 - Twee akkers gelegen bij de Spoordonkse watermolen

 

13 augustus 1593 - Nieuwe molensteen in de Spoordonkse watermolen

 

8 februari 1594 - o.a. Spoordonkse watermolen

11 juni 1596 - Spoordonkse watermolen als onderpand

 

23 juli 1596 - Verkoop land e.d. bij de Spoordonkse watermolen

±1600 - Spoordonkse watermolen op pentekening

 

1 maart 1600 - Jan Joorden Melis is huurder van de Spoordonkse watermolen

 

15 mei 1600 - Levering van een mud rogge, Oirschotse maat aan de Spoordonkse watermolen

11 augustus 1607 - Cijns uit de Spoordonkse watermolen waarin een koren- en een oliemolen

3 februari 1610 - De Spoordonkse watermolen als onderpand

29 juli 1616 - Getuigenis over de Molenstukken bij de Spoordonkse watermolen

23 december 1620 - Willem Erven, pachter van de watermolen

 

17 november 1625 - Dielis Wouters mulder van de Spoordonkse watermolen

 

17 april 1626 - Schop, hofstad, akkerland etc. gelegen over de Spoordonkse watermolen

3 oktober 1626 - Waterhoogtemeting van watermolen van Spoordonk

 

17 oktober 1626 - Waterhoogtemeting van watermolen van Spoordonk

 

10 september 1629 - Gracht in de Moleneeusel bij de Spoordonkse watermolen

 

8 november 1630 - De Molenstukken en Moleneeusel bij de Spoordonkse watermolen

 

voor 12 november 1635 - Jan Joorden Melis was pachter van Spoordonkse watermolen

 

12 november 1635 - Dielis Wouter Snellaerts is pachter van Spoordonkse watermolen

 

14 januari 1637 - Omgekapte eikenbomen rond de Spoordonkse watermolen

1 september 1637 - Omgekapte eikenbomen rond de Spoordonkse watermolen

1645 - Kasteel met watermolen

 

1649 - Afsplitsing watermolen

 

7 tot 19 augustus 1651 - Ontvangsten voor de domeinen van alle watermolens op de rivier de Aa

 

13 augustus 1651 - Aankondiging van de visitatie van de Spoordonkse watermolen i.v.m. de hoogte de waterpegels

 

14 augustus 1651 - Visitatie van de Spoordonkse watermolen i.v.m. kontrole van het opstuwen van water en de waterpegels

 

4 oktober 1651 - Visitatie van de Spoordonkse watermolen i.v.m. kontrole van het opstuwen van water en de waterpegels

 

6 september 1652 - Visitatie van de Spoordonkse watermolen i.v.m. kontrole van het opstuwen van water en de waterpegels

 

8 mei 1657 - Maecken Stockelmans, pachtster van de watermolen

 

< 27 februari 1659 - Werner van Merode-Houffalize was voor 2/5e deel eigenaar van de watermolen

 

19 oktober 1661 - Herman Janssen Snellart, huurder van de watermolen

 

1670 - 'Seer treffelyck huys' met daarbij 'eenen Molen'

 

29 december 1671 - Publiekelijke Verkoop van goederen 'den Bergh' waaronder de waterkorenmolen en oliemolen

 

9 maart 1672 - Hermen Jan Snellaerts, pachter en molenaar op de waterkorenmolen en de oliemolen

 

26 maart 1672 - Maarten Christiaan Sweerts de Landas koopt o.a. de waterkorenmolen en de oliemolen

 

26 september 1672 - Herman Snellaerts, pachter en molenaar op de koren- en oliemolen

 

8 december 1672 - Herman Snellaerts, pachter en molenaar op de koren- en oliemolen

 

1675 - Afkondiging van verkoop van hout van goederen bij de watermolen door Catharina de Cort-Stevens

 

10 januari 1697 - Herman Snellaers (oud-)molenaar van de Spoordonkse watermolen

 

1699 - Molendwang en de Spoordonkse watermolen

 

1714 - Verkoop van de Spoordonkse watermolen

 

4 februari 1715 - Jacob Coppens molenaar op de watermolen van Spoordonk

 

19 november 1719 - Maria weduwe van Jacop Coppens is molderinne op de watermolen van Spoordonk

 

25 november 1755 - verkoop van het adelijk huis 'den Bergh' gelegen bij de Spoordonkse watermolen

 

1772 - Oude meelkist van Dirk van Lith, anno 2009, nog aanwezig in de watermolen

 

1797 - Openbare verkoop van rogge uit de Spoordonkse watermolen

 

1802 - Verkoop van de Spoordonkse watermolen

 

tussen 1826 en 1833 - Overdracht van de Spoordonkse watermolen

 

1832 - Percelen aan de Broekstraat (Spoordonk)

1833 - Vordering op de molenaar van de Spoordonkse watermolen

 

1835 - Afmetingen van de Oirschotse watermolen

 

1844 - Verpachting van de Spoordonkse watermolen

 

1846 - Verzoek om waterafvoer bij Spoordonkse watermolen te verbeteren

 

1848 - Sommatie tbv de dijk bij de Spoordonkse watermolen

 

mei 1868 - Renovatie van de Spoordonkse watermolen

 

2 januari 1900 - Fam. van Esch wordt eigenaar van de Spoordonkse watermolen

 

voor 1984 - Sjef van Esch is molenaar op de Spoordonkse Watermolen

 

1984 - Restauratie van de Spoordonkse watermolen

 

1994 - Restauratie van de Spoordonkse watermolen

 

1999 - Uitbreiding Spoordonkse watermolen met bezoekerscentrum

 

2000 - Privé-excursie in de Spoordonkse watermolen

 

31 maart 2001 - Uitbreiding Spoordonkse watermolen met bezoekerscentrum

 

9 juli 2002 - Perikelen in Spoordonk

 

2005 - Spoordonkse watermolen als prive-museum

 

4 februari 2005 - Uitbreiding Spoordonkse watermolen met bezoekerscentrum

 

april 2007 - Opening ontvangstruimte bij de Spoordonkse watermolen

 

12 juli 2009 - Excursie Spoordonkse Watermolen door familie van de Lisdonk

 

19 februari 2012 - Canon van Oirschot (Spoordonkse Watermolen)

 

Zie ook:

http://www.spoordonksewatermolen.nl 

http://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=594

http://nl.wikipedia.org/wiki/Spoordonkse_Watermolen 

http://www.canonvanoirschot.nl (Spoordonkse Watermolen)

De genealogische gegevens van de hierboven vernoemde personen kunt U vinden op de: Genealogische pagina van de familie van de Lisdonk 

 

 

 

Copyright © 1990-2012 - Ad van de Lisdonk (Oostrum - Lb).

bronverantwoording

laatst bijgewerkt op 26 maart  2012

U bevindt zich op de homepage > http://www.familievandelisdonk.nl