Kasteel Oud-Bijsterveld

Het originele herenhuis uit 1772/1775 vormt het  middelste gedeelte van het huidige gebouw.

Kasteel Groot-Bijsterveld, anno 2009

Kasteel Groot-Bijsterveld, begin 1900

Geschiedenis van het kasteel

De geschiedenis van kasteel Oud-Bijsterveld gaat terug tot in de Middeleeuwen. Maar het huidige (hoofd) gebouw stamt uit 1772/1775 toen baron Lodewijk Jan Baptist Sweerts de Landas, Heer van Oirschot, de oude residentie met de grond gelijk maakte en een nieuw gebouw liet neerzetten. Daarvoor gebruikte hij ook sloopmaterialen van kasteel Ten Bergh in Spoordonk. Een gedenksteen in het nieuwe kasteel Beysterveld herinnerd daaraan. Echter, op deze steen is niet daadwerkelijk te lezen of er inderdaad materiaal van Ten Bergh gebruikt is.

De Heer van Oirschot liet het nieuwe kasteel voor zijn zoon Jacob Dirk Sweerts de Landas bouwen op de plaats van een eerder huis, dat al in 1645 bestond en in het begin van de 18e eeuw is gesloopt. Na de verkoop in 1831 werd het een studiehuis voor de missionarissen Fils de Marie, die het in 1903 verkochten aan de paters Montfortanen.

De van oorsprong Franse missiecongregatie, die twintig jaar eerder naar Nederland was uitgeweken vanwege de strenge godsdienstwetgeving in eigen land, vestigde er zijn opleidingscentrum. Al snel werd het oorspronkelijke gebouw te klein zodat er twee zijvleugels aan toegevoegd werden. Cultuurhistorisch gezien was dit niet zo'n gelukkige zet. Het opleidingscentrum werd al in 1967 verplaatst naar Tilburg. Eén van de zijvleugels van het kasteel doet nu dienst als retraitehuis van de zusters van het Cenakel. Het originele herenhuis uit 1772/1775 vormt het  middelste gedeelte van het huidige gebouw.

Het kasteel Bijsterveld staat aan de zuidrand van de akker van Notel (bij Oirschot) staat . Het huidige gebouw is achttiende eeuws, maar er was hier voordien al een ouder goed Bijsterveld, dat een hertogelijk leengoed was (Aleydis filia quondam Henrici de Audenhove, bona de Bysterveld [Galesloot, 1865, p.14, fol 6v.). Het werd door de in 1672 aangetreden familie Landas ingericht als residentie, toen het oude kasteel op Spoordonk niet vrij bleek te komen. Nu is het een klooster met park en mooie dreef.

Bijsterveld, het huidig kasteel van de paters Montfortanen in Oirschot heeft een lange geschiedenis achter zich. “Bijsterveld” of “biesterveld” betekent letterlijk: verwilderd, onvruchtbaar stuk land; symbolisch: het toppunt van ellende. 

Meer geschiedenis kasteel Oud-Bijsterveld

Oirschot is een oude heerlijkheid, waarvan de heren van Oirschot de rechten deelden met de Hertog van Brabant. Al in de 14^e eeuw was die verdeling een feit.

De oudste bekende optekening van Bijsterveld te Oirschot is uit 1312. Aleydis, dochter van wijlen Henricus van Audenhove houdt het goed van Bijsterveld.

In Oirschot hebben 2 kastelen gestaan : kasteel Ten Bergh in Spoordonk en kasteel Oud-Bijsterveld in de Notel waarover Philips baron van Leefdael in 1645 in zijn beschrijving der Meierij van 's-Hertogenbosch reeds over rapporteerde.

In 1758 werd “Groot Biesterveld” van graaf Ferdinand van Merode verkocht aan Lodewijk Jan Baptist Sweerts de Landas, heer van Oirschot en Best.

In 1775 is het voormalig oud adellijk slot vervangen door een nieuw kasteel Oud-Bijsterveld op dezelfde plaats. De ingemetselde steen heeft als tekst: “ Dit Huys en Plaats van Outs Genaamt Groot Bystervelt, is Gebouwt en aangelegt door den Hoog Wel Gebooren Heer en Vrouwe Van Oirschot en Door Hun Hoog Welgebooren Zoon Jacob Dirk Baron Sweerts De Landas. Den eerstensteen Gelegt Den 23 Maart 1772”

Tot 1831 is het kasteel in de familie Sweerts de Landas gebleven en verkocht aan John Turing Ferrier, rentenier uit Rotterdam. In 1856 werd het landgoed Oud-Bijsterveld weer verkocht; omvattend o.a. herenhuis, koetshuis, stalling, wagenhuis, tuinmanswoning, schuur, lanen en dreven met geboomte, bossen, Engelse plantsoenen, waterpartijen, boomgaarden, moes- en broeituinen en wei- en bouwlanden.

Het park werd als volgt omschreven:

“Van het gemelde Voorplein wandelt men ter weerszijden in de Hofstede, welke allerwegen smaakvol is aangelegd, met uitmuntend en wèlgekozen waterpartijen doorsneden, omgeven door hoogten en laagten, met alle mogelijke soorten van houtgewas beplant. Voorts lanen en wandelingen, bezet met Beuken, Berken, Eiken, Canada`s, Sparren, Dennen, Larix, enz.; hieronder munten uit ZEVENTIG stuks Beukenbomen, waaronder er zijn van buitengewonen zwaarte. Vervolgens bosschen van Eiken hakhout. Wijders boomgaarden met exquise Vruchtboomen, en door bloemhout omsloten. Zijwaarts de Hofstede doorwandelende, komt men in de vruchtbare moes- en broeituinen, waarin vele beddingen, aardkistingen met daarin geplaatste lessenaars, enverder al datgeen wat tot een welingerigten Moestuin behoort, omsloten in deszelfs hagen en schuttingen, eindigende deze Moes- en Broeituinen bij de Oprijlaan.

In 1868 kwam er een nieuwe eigenaar, Johannes Nicolaas Gottfried Söhngen die er de Franse school vestigde, een kostschool voor jongens uit de gegoede families, die later naar de universiteit zouden gaan. Deze school was reeds vanaf 1770 gevestigd in de kom van Oirschot. Onder deze eigenaar werd de gracht verlegd en gedeeltelijk gedempt.

De Franse school heeft er slechts 14 jaar van gebruik gemaakt.

Bijsterveld werd opnieuw verkocht aan John Turing von Ferrier, waarschijnlijk een zoon van de vroegere eigenaar uit 1831.

Het goed had toen ongeveer de omvang die het nu nog heeft, ongeveer 5ha.

Na de dood van John Turing von Ferrier werd diens dochter eigenaar, die het in 1903 verkocht aan de missionarissen “Fils de Marie” uit Schimmert en werd het een klooster voor de paters Montfortanen nadat deze uit Frankrijk waren gevlucht.

Bij de overname had het kasteel nog aan beide zijden een bijgebouw, het voormalig koetshuis en de paardenstalling. Het rechter gebouw werd door de Montfortanen in gebruik genomen als kapel, maar brandde in 1907 af.

In 1908 werd de oostelijke zijvleugel aan het kasteel aangebouwd.

In 1910 bouwde men aan de westzijde een nieuwe kapel. Architect was W. Th. van Aalst 

Rond 1930 ontstond de westelijke zijvleugel. De Stichting heeft in het gemeentearchief nog een bouwtekening hiervan kunnen vinden (zie onderstaande afbeelding).

In 1957 werd het complex verder uitgebreid met een nieuwe vleugel aan de oostzijde.

In 2005 werden gesprekken geopend van de Montfortanen met het woningbedrijf Oirschot voor de herontwikkeling van het complex, aangezien het klooster zou worden opgeheven.

Bronnen: http://www.vvvoirschot.nl/go/kasteel-oud-bijsterveld, http://www.buurtschap-straten.nl/bijsterveld/huidig.htm, http://users.bart.nl/~leenders/txt/oirschot.html, http://www.buurtschap-straten.nl/bijsterveld/plan.pdf, Eigen archief Ad van de Lisdonk (Oostrum-Lb)

Van bovenvermelde informatie is gebruik gemaakt op de volgende sites: http://www.benedictusdespinoza.nl/Beresteyn/Bijsterveld/Geschiedenis van Bijsterveld.htm, http://www.montfortaans-beresteyn.nl/Bijsterveld/Geschiedenis_van_Bijsterveld.htm