OPDAT WIJ NIET VERGETEN …
5 mei 2014 – Nationale Bevrijdingsdag
(1944-2014) Tilburg 70 jaar bevrijd
Op 27 oktober 1944 werd Tilburg bevrijd. Op 27 oktober 2014 was dat precies 70 jaar geleden.
Hieronder een beeld van de Markt in Tilburg, direct na de bevrijding.
Bron: Zo maar een stad, Tilburg (1940-1945) – drs. A. de Beer & Regionaal Archief Tilburg
________________________________________
Het jaar 1944 was voor Tilburg niet alleen het jaar van de bevrijding maar ook het jaar waarin weer veel slachtoffers waren te betreuren door het oorlogsgeweld. Zoals:
Piet Gerrits
Op 24 januari werd een aanslag gepleegd op de beruchte SD agent Piet Gerrits.
Door verraad mislukte de aanslag.
Wim Berkelmans, Barend Busnac, Albert Meintser, Rob van Spaendonck en Henricus Verbunt werden uiteindelijk toch gearresteerd. Op 24 mei 1944 werden zij door het Polizeistandgerichte Herzogenbusch schuldig bevonden en ter dood veroordeeld. In de Drunense Duinen werden zij op 26 mei 1944 gefusilleerd, samen met nog 9 illegale werkers. Hun graven zijn nooit meer terug gevonden……..
Nog meer fusillades
Ook in het concentratiekamp Vught vinden talloze fusillades plaats.
Joost van de Mortel, Sjef van Bebber en Henricus van Dijk zijn de Tilburgse slachtoffers van deze executies.
Vliegtuicrash
Op zaterdag 8 juli 1944 om 23.45 uur stortte een Duits vliegtuig neer op en achter de woning in de van Hogendorpstraat 135. De panden 133 en 135 brandden volledig uit. In verband met de mogelijke aanwezigheid van bommen in het vliegtuig werd de omgeving binnen een straal van 100 meter ontruimd. De bewoners werden ondergebracht bij familie en in het patronaatsgebouw.
Het gezin van kapper Somers alsmede het dienstmeisje Mechelina Hersmis kwamen bij deze crash om het leven.
Tante Coba
De volgende dag deed de SD een brute inval in het huis van Coba Pulskens in de Diepenstraat. Op dat moment waren daar 3 geallieerde luchtmacht militairen verborgen, die ter plekke werden doodgeschoten. Tante Coba Pulskens werd gearresteerd en weggevoerd naar Duitsland, waar zijn medio mei 1945 overleed in het concentratiekamp Ravensbrück
Dolle dinsdag
Op vrijdag 1 september 1944 begon de doortocht van Duitse militairen vanuit Belgie en Frankrijk in oostelijke richting. De bevolking reageerde met een mengeling van ongeloof en verbazing: “Het lijkt wel een terugtocht”. Naarmate de stroom doortrekkende militairen toenam veranderde de verbazing in een opgewekte stemming, gekoppeld aan de verwachting van een spoedige bevrijding.
Op zondag 3 september trok men massaal naar het centrum om te genieten van de doortocht.
Rond 5 uur werd het vliegveld Gilze Rijen door de geallieerden hevig gebombardeerd.
De volgende dag was het onbetwiste hoogtepunt en tevens eindpunt. De terugtocht kreeg het karakter van een vlucht van een verslagen leger. In de loop van de middag werd het aantal passerende auto’s minder, geen gesloten colonnes meer, iedereen vluchtte op eigen gelegenheid, met hem meeslepend wat hem nog dienstig leek…
De plaatselijke NSB’ers trokken mee en ook de Duitse instanties die in de stad zetelden, trokken weg.
De geruchtenstroom kwam op gang: “de geallieerden zouden weldra Tilburg bevrijden”
De climax kwam op maandag-avond toen via Radio Oranje bekend werd gemaakt dat de geallieerde legers de Nederlandse grens hadden overschreden. Vele mensen gingen die nacht niet naar bed om de komst van de bevrijders af te wachten. De nachtelijke stilte werd verscheurd door een aantal zware explosies: de Duitsers maakten het vliegveld van Gilze Rijen onklaar, bliezen hangars en de munitievoorraden op. Dolle dinsdag werd voor Tilburg Dolle maandag.
Dinsdag 5 september 1944, het beeld is verwarrend, er waren tekenen die een domper op de blijde verwachting zetten. Er werd gedreigd met harde maatregelen op benadeling van het Groot-Duitse Rijk, samenscholing werd verboden, mensen werden gedwongen om op het station treinen met oorlogsmateriaal te lossen. De Duitse politie en SS patrouilleerden door de straten. Kennelijk hadden de Duitsers het heft weer in handen.
Tilburg was van doorgangsgebied voor terugtrekkende militairen geworden tot een doorgangsgebied voor versterkingen, op weg naar het front in België. Tanks werden gesignaleerd in de richting van Goirle, pantserwagens werden gevechtsklaar gemaakt en vertrokken in de richting van Riel.
Er heerste teleurstelling onder de bevolking.
Het bevrijdingsgevoel kwam pas op 12 september terug: de Duitsers maakten weer een terugtrekkende beweging. De volgende dag werden geallieerden in Tilburg gezien…… als krijgsgevangenen! De bevrijding liet op zich wachten.
Op 17 september trok een onafzienbare hoeveelheid vliegtuigen over de stad in oostelijke richting. Operatie Market Garden was begonnen. De opmars van de geallieerden vanuit Noord-België in de richting van Eindhoven veroorzaakte een golf van enthousiasme……. De bevrijding staat voor de deur!!
Het front was weliswaar ten zuidoosten van Tilburg in beweging gekomen, maar schoof als het ware ten oosten van de stad naar het noorden en liet Tilburg links liggen.
Eerst na 20 september komt er weer beweging in het front.
De geallieerden beginnen met een opmars ten westen van Eindhoven in noordelijke richting. In Diessen en Middelbeers werd zwaar gevochten, maar onze bevrijders moesten komen uit de richting van Turnhout, dat op 24 september bevrijd werd. Op 29 september openden de Polen een aanval in de richting van Baarle-Nassau, dat op 1 oktober van de Duitsers werd gezuiverd.
Vanuit Turnhout opende de 49. West Riding Divisie de aanval op Poppel en een voorhoede stootte door tot 9 km. Ten zuiden van Tilburg. De Kampfgrupe Chill verplaatste zich echter direct van Schijndel naar Goirle om een doorbraak te verhinderen. De Engelsen trokken zich terug.
Vanaf 13 oktober kwamen er op onregelmatige tijden granaten neer in de stad, vooral in de omgeving van de Bosscheweg, de Sacramentskerk, de Nieuwe Goirlese Weg en op Broekhoven.
Toch waren er tekenen van een op komst zijnde bevrijding. Op dinsdag 24 oktober trok de 15. Scottish Division vanuit Oirschot op in de richting van Tilburg….
Moergestel werd bevrijd op 25 oktober en de Duitsers hadden zich teruggetrokken achter het kanaal bij de Koningshoeven. Goirle zou door de Duitsers ontruimd zijn. Duitse granaten vlogen over de stad in zuidoostelijke richting, Engelse granaten vielen in de stad.
De 7. Britse Pantser Divisie brak door het front bij Helvoirt en rukte op naar Udenhout, waardoor de Duitsers dreigden te worden ingesloten. De Duitsers trokken zich op 26 oktober terug, nadat de watertoren werd opgeblazen, de generator bij het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf, de hoofdleiding bij het Gemeentelijk Gasbedrijf, de telefooncentrale en het spoorwegemplacement vernietigd werden.
De volgende dag, woensdag 27 oktober 1944, werd Tilburg bevrijd.
De balans
Na D-day kregen de geallieerden vaste voet in Europa en begonnen aanvankelijk aan een snelle opmars. Vliegtuigen werden hierbij ingezet en deze schoten op alles wat maar bewoog.
Door deze beschietingen vonden in de periode augustus-oktober 18 inwoners de dood.
In de dagen voor de bevrijding werd Tilburg, met name de wijk Broekhoven, getroffen door hevig granaatvuur van de geallieerden. In de periode 18 oktober- 27 oktober kostte dit 54 mensenlevens.
Alleen door het oorlogsgeweld kwamen totaal 81 inwoners om het leven…………
Het zijn niet alleen de granaten en kogels die slachtoffers eisten. Ook in 1944 kwamen er weer overlijdensberichten vanuit het buitenland. Negen inwoners kwamen in 1944 om in een concentratiekamp.
Ook na de bevrijding vallen er nog slachtoffers. De Duitsers hebben vele mijnen aangelegd op hun terugtocht en ondanks het ruimwerk van de geallieerden viel er toch nog een slachtoffer te betreuren.
Tilburg maakte ook kennis met het Duitse geheime wapen, de vliegende bom (V1 en V2). Op 18 december stortte een V1 neer op Vijfhuizen en kostte aan 1 persoon het leven.